W póstnym času spěwaju młode holcy na wsy kěrluše němsce a serbsce a to serbsce: “Pśišel how ten zbožny źeń”; “Stanuł jo górej Jezum Christ”; “Cesć, chwalba Bogu”. Na přazach spěwaju tež zwjetša němsce a pódla traš jednu abo druhu serbsku pěsničku. Rańše, blidowe a wječorne modlitwy pak su němske.

Serbske wašnje a serbsku rěč haja předewšěm maćerje, scyła žónske. Wone su tež swoju serbsku drastu, kotraž je wotchilaca so wot Błótowskeje bóle na Gródkowsku podobna, swěru zachowałe a přadu a tkaju sebi swoje košule, suknje, šórcy, šórcuchi atd. same. Suknje, krótke a šěroke, su zwjetša zeleno-čerwjeno-smuhate, w posće a žałobje pak zeleno-čorno-smuhate. Wokoło hornjeho žiwota maju štałt, wosrjedźa z třiróžkatym lacom, kiž je z čerwjenym, běłocankatym rubišćom přikryty; štałt sam pak zeleno-čerwjene resp. zeleno-čorne šnórowanja hromadu dźerža, štož ma jara šikowany napohlad. Na hłowje nimaju wulke pisane rubišćo rjenje zwjazane, tak mjenowany hupac, kaž rjane Błótowčanki, ale króskate kapy, kotrež cankate měcy abo karnety mjenuja: su to kapički z pisaneho suknja po bokach a zady z ćeńkim běłopłatowym zapołožkom abo dnom, prědku ze šěrokimi běłymi cankami do koła wokoło a zezady z pisanymi bantami. Haj widźach tež tam staru žónsku w dočista tajkej wulkej słomjanej kapje, kaž maju je wšědnje žónske wokoło Běłeje Wody w Hornjej Łužicy a wokoło Rybnicy w Mecklenburgskej. Hač před 10 lětami tež dźěći w tajkich karnetach chodźachu, nětko pak přińdu zwjetša w rubišku abo naheje hłowy do šule.

Rogowska narěč je tróšku rozdźělna wot Błótowskeje a Choćebuskeje, předewšěm je nadpadny pódlanski akcent na předposlednjej žłóžce, kotryž je pola štyri- a wjacezłóžkowych słowow tak sylny, zo je akcent na prěnjej złóžce skoro cyle podusył; Rogowska narěč stoji potajkim w nastupanju akcentowanja nanajblišo pólšćinje. Jako pruwu tuteje narěče sym w Časopisu Maćicy Serbskeje 1880 na stronje 170 ludowu pěsničku podał, kotruž sebi tam napisnych.

Bajkow a přiwěkow namakaš tam wjele, předewšěm powědaju rad wo ludkach. Su to byli maluške cłojaški ako paljacki, kotarež su spózy zemje bydlili. Wšě urny, kiž we wokolnosći husto wuryja, maju ludźo za nopaški a hornyčki tutych ludkow; haj stara žónka w Barbuku wužiwa tajku mału urnu za swój słony nopašk a praji, zo je sebi jón wot ludkow požćiła.

Přeněmčene a so přeněmčace wsy na narańšich mjezach Delnich Serbow

W postawje delnjołužiskich wsow při nawječornym brjoze rěki Nysy wot Gubina přez Baršć do Mužakowa je so wot lěta 1840, jako naš Jan Arnošt Smoler tam pućowaše a narodne pěsnički a powěsće hromadźeše, mało přeměniło; wone wsy běchu tehdy hižo zwjetša přeněmčene a za Serbstwo zhubjene. Ja pak chcu skrótka tu wopisać, kajke sym je na swojim pućowanju w lěće 1880 nadešoł a što sym wo nich nazhonił.

Hižo přez znajmjeńša 200 lět docyła přeněmčene su tute wsy w bliskosći Gubina: Pynjow (Smoler zmylnje Pinow, kaž němski rěka), Lubinki (němski Lubbinchen), Wótšowaš (Smoler: Wyrtšowaš), Barklawa (Bärenklau), Krajna (němski Granow, kaž tež Smoler), Wólšnica (němski Wilschnitz), Dulojce (němski Deulowitz, Andree wopaki Deutowitz), Šprukow (Spruke), Grabkow, Kerkojce (Kerkwitz), Slakojce (Schlagsdorf), Góśćeraz (Gastrose), Wjeliki a Mały; Dubojce (Taubendorf); na narańšej stronje Nysy: Šenkojce (Schenkendorf), Němce (Niemitsch), Zazarejce (Sudersdorf), Marchośice (Markersdorf), Požym (Pohsen, Smoler wopaki Pyšym), Stśegow (němski Strega), Malin (Mehlen).

Dale na nawječornej stronje Nysy niže Rogowa su tež hižo wot nimale 100 lět přeněmčene wsy: Rjasnik (Briesnigk), Wjeliki a Mały a Glinsk (Nauendorf); tola je tam w nowišim času něšto Serbow nabyło přez žeńtwu a zasydlenje někotrych serbskich předewšěm podružniskich swójbow a přez serbsku čeledź, kiž tam na kubłach słuži; tak běchu we Wjelikim Rjasniku w lěće 1880 serbscy jedyn młody hospodar, tři młódše žónske, šěsć staršich ludźi, dwaj słužobnaj hólcaj a jedna burska swójba, w kotrejž so wšědnje serbsce rěči, potajkim wšo dohromady znajmjeńša 15 serbskich ludźi.