Arnošt Muka/Jan Arnošt Holan
Pućowanje po Delnjej Łužicy - strona 6

wróćo k stronje 5 <<<

Mój zaso bohaće wječerjachmoj pola knjeza Grysa, kiž móžeše so lědom změrować dla toho, zo běchmoj runje moj cuzobnikaj tajku njeluboznosć w jeho wsy widźeć dyrbjałoj. Potom dźěch ja do korčmy spać a Muka wosta na šuli. Korčmarka bě dołho na mnje čakała a dowjedźe mje do zymneje prózdneje jstwy, w kotrejž předmjet steješe, kotremuž wona “postolka” gronjašo. To słowo rěka po našim łožo, ale moja postolka bě čisty row. Kaž kamjeń ležeše poslešćo na mni a hačrunje bě w nim pjerja za tři poslešća, da tola abo runje tohodla dyrkotach kaž do zymneje wody padnjene husatko. Rano stanych kaž morwy.

Zo bych trochu “gronić” nawuknył a hnydom tež čas přečinił, počach při snědanju z korčmarku so zabawjeć. Wot njeje zhonich, zo je knjez Mertyn Grys hižom dołho w Nowej Wsy, zo pak prjedy njeho njejsu žaneho ceptarja měli, ale starc, kiž je kusk čitać a pisać móhł, je dźěći wučił. Tu naša grósa, dźeše wona, njejo hyšćer ničo pisać nawukła, ale pola Grysa nahuknu nětk wšo jara derje. Dale powědaše wo jednym starym mužu, kiž je pod prěnim Napoleonom sobu słužił a w Ruskej pobył. Tam je jako Serb so derje z ludźimi zrěčeć móhł a naposledku zbožownje zaso přišoł. Doma je swoje cyłe dołhe žiwjenje wjesny skót na pastwišću pasł a jako dźěćilubušk cyłu črjódu dźěći wokoło so měł. Tuž je jim wjele powědał. Mjez druhim tež, jako hišće w cyłym němskim kraju žane železnicy njeběchu, zo budźa přez korčmarjec polo zady wsy dróhu twarić, po kotrejž budźa bjez koni jězdźić. Nětk maja tam železnicu. Druhdy je so w rěce do wody podnórił a často tak dołho spody wody wostał, zo su so bojałe, zo je so tepił. Tola naposledku je stajnje cyłe brěmješko karpow a běłych rybow sobu horje přinjesł. Tež je jim wěšćił wo krajnej separaciji a wo poslednjej němsko-francoskej wójnje.

Při tym běch swój kofej dopił. Poča so mi pak, dokelž přeco lěpje rozumjach, jejne gronjenje lubić. Tuž dach sebi dale powědać:

Jako běše korčmarjec grósa hišće gole (dźěćo), waleše so wot Liškowa a Barbuka sem wulka woda na Nowu Wjes a nichtó njewědźeše, zwotkel přińdźe. Su dyrbjeli ćěkać, grósu je jejny nan na chribjeće wunjesł, tola su wodu někak zahaćili, zo njeje so wjes “zalała”, to je tepiła. Kaž je pječa woda wote wsy wotwobroćena wostała, tak je jedyn stary mudry muž wěšćił, njebudźe tež wot wulkeje wójny, kotraž ma přińć, potrjecheni. A hlej, wot cyłeho wulkeho wójska prěnjeho Napoleona do Noweje Wsy žadyn wojak došoł njeje. Tajkele dźiwne pruhi sćele słónco historiskeje wěrnosće do njerozwitych krajinow.

Dale powědaše korčmarka wo rjanosćach Choćebuza a zo tam wulke serbskodrasćene klanki (pópy) dźěłaja a do wšěch kóncow swěta, do Jendźelskeje, Ameriki atd. předawaja.

Rady bych wobrazy našich rjanych źowćow jako dopomnjenčko sobu wzał, ale tu zhonich, zo so Nowowjesčanske holcy ex principio wobrazować njedadźa a zo je hač dotal nichtó njeje k tomu narěčeć zamóhł. Nětk hakle rozumjach, čehodla maja serbske wobrazy pola fotografow w Choćebuzu wšě němske wobliča.

Jako běchmoj hišće pola knjeza Mertyna Grysa brilantnje powobjedowałoj, so rozžohnowachmoj z naju přećelnym hospodarjom a serbskim wótčincom a jeho swójbu. Přejachmoj sebi, zo bychmoj so wšudźom tak derje měłoj kaž pola njeho. Tež korčmarjec swójbje prajachmoj božemje. Rjana Hanka hladaše zrudnje na naju a wospjetowaše wjele króć, zo dyrbimoj tola bórze zaso přińć, najpozdźišo pak w lěće na reje.

Naju literarny dobytk pola Nowowjesčanskich źowćow běše wulki. Běchu namaj spěwałe 36 pěsni. Wot tutych běchu 11 hišće cyle njeznate, 7 wariantow a te druhe nimale kaž w Smolerjowych “Pěsničkach”. Wyše toho napisachmoj dwě basničce a něšto wurazow a słowow, kiž so w njedospołnym Zwahrowym słowniku njenamakaja. Dale napisa nam knjez Grys tři hłosy, kiž běchu Nowowjesčanske holcy na tři z jeho originalnych serbskich spěwow sčiniłe.

Wažniša pak hač tute zbožownje namakane wupłody serbskeho ducha bě namaj ta wěstosć, zo mamy tam delka hišće kruty a sprawny serbski ród, zo tam hišće staroserbska swěrnosć a hospodliwosć knježitej a knježić budźetej dołhe lěta.