Arnošt Muka/Jan Arnošt Holan
Pućowanje po Delnjej Łužicy - strona 7

wróćo k stronje 6 <<<

Wot Noweje Wsy pućowachmoj, mój přećel Holan a ja, w chětro hroznym wjedrje do Liškowa, hdźež so dołho njezadźeržachmoj, dokelž so namaj tam prawje njelubješe. Tuž kročachmoj dale přez Liškowk a Słychow do Dešanka; wšudźom chcychmoj přenocować, tola nihdźe namaj ničo dale poskićić njemóžachu dyžli walčk słomy. Po tajkim mój měšćanaj, kotrymajž so nóclěh na borle přebarbariski a w tak zymnomokrym času přeškódny zdaše, zrudneje wutroby dale hač do Choćebuza chelpachmoj a tam tež zbožownje wokoło 10 hodźin wječor dóńdźechmoj. Běchu wšak na wšěch wsach, přez kotrež dźěchmoj, knježa wučerjo, tola mój skeptikarjej zrudnych nazhonjenjow dla žane prawe dowěrjenje wjace k nim njemějachmoj; namaj klinčeše přeco hišće rjany refrain: “Se suln lebr nich kómm” we wušomaj a wyše toho běch swojemu přećelej hišće powučacy rencontre z jeneho swojich prjedawšich pućowanjow přez Delnju Łužicu wupowědał, kiž w nim cyle wšu nadźiju na dobry wuspěch mori.

Stož nětk serbstwo na tutej sewjernorańšej stronje Choćebuza nastupa, mam pak zwjeselace pak zrudźace wěcy sobudźělić. W Nowej Wsy, kaž z cyła w Picnanskej wosadźe, namakaš hišće cyle dobry njeskaženy serbski ród a tudy so knj. Andrejowe wěsćenje, zo budźe Serbstwo za sto lět wotemrěte, bohudźak hišće nihdy njedopjelni! Tež šule tam z přeněmčowanjom ničo njewuspěchuja. Knjez Grys na přikład skoržeše mi, zo su dźěći wšě w šuli nawuknjene němske frazy, hdyž su dwě lěće ze šule, dospołnje zaso zabyłe. Knjez duchowny Sperling w Picnju je dźě rodźeny Němc, prěduje pak derje serbski a da sebi w prawym přeswědčenju jako swědomliwy dušipastyr wot swojich serbskich paćerskich dźěći jenož po serbsku jich naležnosće přednošować. Tak derje so bohužel Liškowska wosada nima. Liškowski knjez farar da sebi wot “šulerja” prědowanje do serbšćiny přełožeć a je wosadźe čita. Tuž hišće so tuta wosada móhłrjec přeco tak zlě nima, kaž Jaseńska pola Gródka. Tam dowola druhdy knjez duchowny temu abo tamnemu wučerjej prědowanje z knihi serbski čitać. Kak móže so wosada tak daloko swojeho prawa a to we duchownych naležnosćach wzdać, je mi njeznate. W Rogowje je posledni farar, kiž je před někotrymi lětami zemrěł, hišće serbski prědował; nětko maja tam tež Němca. Tam hišće wšitcy starši ludźo a najwjetši dźěl młodźiny serbsce rěči. Runje tak stej wsy Grěsna a Rjasnik w Rogowskej wosadźe zwjetša serbskej. Potajkim dyrbjałe tute tři wsy na serbskich etnografiskich kartach znutřka serbskich mjezow ležeć.

Na druhi dźeń popołdnju ćehnjechmoj zaso z Choćebuza na serbske wsy a to do Gołkojc, tola nic tak wjesołaj a nadźijepołnaj kaž prěni raz; běchmoj so zańdźeny dźeń nazymniłoj a mějachmoj šijubolenje; wyše toho běše tež hišće wjedro jara njewobstajne a zymne. Tola staraj reserwistaj so njebojitaj a stupaštaj mócnje we wysokich kanónach doprědka do wětra a dešća. Runje tutón wětr pak běše namaj přećelnje zmysleny, přetož přez njón sčinichmoj jara jara wažnu kulturnohistorisku namakanku. Přiwěwaše namaj mjenujce napřećiwo wožołtnjenu a womazanu papjerku. Dokelž před mojimaj kanónomaj so stróžiwši ležo wosta, ju bjeze wšeho pohlada zběhnych a hlej!, wona běše wopisana a to hišće ze słowami serbskeje delnjołužiskeje rěče. Jako běch so dołho prócował te słowa čitać, zrozumich je naposledk a wuslědźich tam jara wažnu, sobudźělenja hódnu wěc. Dokelž pak tež tón abo tamny našich česćenych čitarjow dospołnje delnjołužisce njerozumi, podam tu wěc w hornjołužiskim přełožku z wobžarowanjom, zo přełožk, kaž přeco, tak dobry njeje jako original; přełožk ma so pak tak:

“Wbohi serbski ludo w Delnich Łužicach, zo sy w duchownych naležnosćach tak hubjene zastarany, kiž maš tola tak dobru serbsku wutrobu a mysl a kiž by so tak rady tež w duchownych a wědomostnych wěcach wobhonjał, tola němski njerozumiš a hdyž tež tam a sem rozumiš, da tola nic dospołnje, a w twojej serbskej rěči so nichtó za tebje njestara. Što činja twoji synojo, kotrychž sy płodźić a rozwučować dał w duchownych wěcach a wědomnosćach, zo bychu so pozdźišo za twoje potrěbnosće w rěči tebi znatej, domjacej, po prawym wašnju starali. Woni su će wopušćili! Knjež duchowni prěduja po samsnym wuzdaću pak němski, pak serbski, byrnjež tola jenož serbski rozumiš; duchowne kěrluše dyrbiš němski spěwać a za to, zo bychu te same twoju dušu wokrěwiłe a k Bohu pozběhnyłe, njewěš, što spěwaš, a wostanješ zymny. Tola ty njemóžeš ničo započeć a postajeć, dokelž jenož patron, kiž je kóždy raz Němc, w tutych wěcach rozkazuje a najbóle tu cyłu wěc do rukow duchowneho połoži. Tola pola duchownych njenadeńdźeš zwjetša ani próška narodneho začuća; někotři, kiž hišće wědźa serbsce pisać, to nječinja w straše, zo móhła to wyšnosć zhonić a traš šelhawje na nich pohladać. Wučerjo, najbóle wot serbskich staršich rodźeni a w serbskej swójbje skubłani, njewuča, z někotremi chwalobnymi wuwzaćemi, ničo serbski, byrnjež nanajwjetši dźěl dźěći ani słowčka němski njerozumił, hdyž do šule přińdźe. Woni sebi mysla, zo na najwyšim schodźeńku wědomnosće a zdźěłanosće steja, hdyž su ze serbskeho domu wuskočiwši na němskim seminaru pobyli a potom dobre zastojnstwo docpěli. Što jich přisłušnosć jako synow serbskeho naroda je, woni scyła njewědźa abo wědźeć nochcedźa. Haj woni so hańbuja wšeho, štož po serbskim wonja. Tež na próstwu staršich serbsce njewuča, dokelž by jim to snadź něšto wjace prócy načiniło. W tajkich wobstejnosćach njeje žadyn dźiw, hdyž dźěći tak hłupe ze šule du, kaž su do njeje zastupiłe. Tajka wučernja so runa bydłu, hdźež so wopicy abo papagaje zwučuja na tón abo tamny kumšt, kiž tola jenož bjez rozuma mechanisce přez syłu pukow nawuknu. Zo při tajkej wučbje zdźěla lud na najwyšim moraliskim schodźenku njesteji, so lochko rozumi; a dźiw, haj wulki dźiw je, zo hišće na najwjacorych městnach Delnjeje Łužicy so derje ma w tutym nastupanju. Tuto swědči za dobry njewutupjomny zdonk serbskich počinkow.”